سونوگرافی حاملگی چیست؟
مادران باردار از هفتههای اول بارداری دچار اضطراب و نگرانی برای وضعیت جسمانی و سلامت جنین خود هستند. بخش بسیار زیادی از این نگرانی با انجام سونوگرافی و مشاهده جنین در رحم برطرف میشود. در صورتی که نقص مادرزادی یا مشکلات دیگری در زمان بارداری جنین رخ دهد، به کمک سونوگرافی قابل شناسایی است. همچنین پزشک با بررسی تصاویر سونوگرافی، از مشکلات احتمالی رخ داده برای مادر، مطلع میشود.
در دوران بارداری، حداقل ۴ سونوگرافی برای بررسی وضعیت جنین و مادر انجام میشود. بارداری به ۳ماهه اول، دوم و سوم تقسیم میشود. هر دوره، سونوگرافی غربالگری مخصوص به خود را دارد. اطلاعاتی که پزشک از انجام سونوگرافی در هر دوره از بارداری دریافت میکند، متفاوت است. سونوگرافی حاملگی بسیار ضروری است و به منظور کنترل سلامت جنین در طول ۹ ماه بارداری انجام میگیرد.
سونوگرافی در سه ماهه اول:
پس از عقب افتادگی قاعدگی به مدت ۲ تا ۳ هفته، آزمایش بتا به منظور تشخیص حاملگی انجام میشود. در صورتی که آزمایش خون مثبت و میزان hCG بین ۱۵۰۰ تا ۲۰۰۰ باشد، پزشک درخواست سونوگرافی میکند. این سونوگرافی در واقع در هفته ۶ تا ۸ بارداری انجام میگیرد.
پزشک به کمک سونوگرافی در هفتههای اول بارداری، ساک حاملگی را بررسی میکند. همچنین به کمک سونوگرافی میتوان حاملگی خارج رحم و حاملگی مورال را نیز تشخیص داد. همچنین مواردی مانند سن جنین، وضعیت جفت، ضربان قلب جنین و حاملگی چند قلویی و … شناسایی میشود. سونوگرافی شکمی عموما در اولویت قرار دارد. در سونوگرافی شکم و لگن، سطح شکم به ژل سونوگرافی آغشته میشود و به کمک پروب سونوگرافی، تصویربرداری انجام میشود.
سونوگرافی واژینال
در صورتی که پزشک نتواند از طریق سونوگرافی شکمی، جنین و وضعیت رحم را مشاهده کند، سونوگرافی واژینال انجام میشود. در سونوگرافی واژینال، بر روی پروب مخصوص یک پوشش لاتکس همانند کاندوم کشیده میشود سپس به کمک ژل سونوگرافی وارد واژن مادر میشود. پروب تا دهانه رحم یعنی حدود ۵ تا ۸ سانتیمتر فرو میرود و تصویربرداری انجام میگردد. در صورتی که مادر به لاتکس حساسیت دارد حتما باید پزشک خود را مطلع کند.
سونوگرافی واژینال ممکن است اندکی آزاردهنده باشد ولی به محض خروج پروب از واژن، درد آن برطرف میشود. این درد تقریبا مشابه درد تست پاپ اسمیر است. سونوگرافی واژینال ضرری برای مادر یا جنین ندارد. این سونوگرافی معمولا با مثانه خالی انجام میشود.
سونوگرافی NT
سونوگرافی NT در سه ماهه اول برای تشخیص بسیاری از ناهنجاریها و مشکلات کروموزومی انجام میگیرد. در این سونوگرافی، ضخامت چین پشت گردن جنین بررسی میشود. همچنین به کمک اندازهگیری استخوان تیغه بینی و آناتومی بدن جنین، میتوان اطلاعات کلی نسبت به وضعیت جنین بدست آورد. نتیجه سونوگرافی NT به صورت یک عدد ارائه میشود.
سونوگرافی در سه ماهه دوم:
در دوره دوم بارداری، اندامهای جنین تقریبا تکمیل شدهاند. سونوگرافی در این دوره برای کنترل سلامت اعضای بدن جنین است. با توجه به قانون مجوز سقط جنین تا قبل از هفته ۱۹ بارداری، توصیه میشود بررسی ناهنجاریهای جنین تا قبل از این زمان انجام گیرد.
سونوگرافی آنومالی
سونوگرافی آنومالی یکی از سونوگرافیهای دوره دوم بارداری است. پزشک در سونوگرافی آنومالی رشد جنین را بررسی میکند. وضعیت سلامت جنین از لحاظ تعداد انگشتان دست و پا در این اسکن مشخص میشود. به کمک سونوگرافی آنومالی میتوان نقص در ستون فقرات، دیواره شکمی، کلیهها یا دیگر اجزای بدن جنین را شناسایی کرد. از مهمترین اندازهگیریهایی که در سونوگرافی آنومالی انجام میشود میتوان به اندازه طول استخوان ران، دور شکم و سر اشاره کرد.
در بیشتر مواقع، شکاف لب در این سونوگرافی قابل مشاهده است. در این صورت پزشک ممکن است برای بررسی سلامت مغز و قلب جنین، سونوگرافیهای تکمیلی را درخواست کند. جنسیت جنین و زمان زایمان نیز در سونوگرافی آنومالی معلوم میشود. این اسکن حدودا ۳۰ دقیقه زمان میبرد اما در برخی مواقع، ممکن است تا یک ساعت نیز طول بکشد. انجام سونوگرافی آنومالی با مثانه پر انجام میشود و معمولا توصیه میشود قبل از انجام تصویربرداری، ۱ لیتر آب مصرف شود.
اکوکاردیوگرافی
اکوکاردیوگرافی از جمله سونوگرافیهایی است که معمولا در سه ماهه دوم انجام میشود. این سونوگرافی برای مادرانی با سابقه خانوادگی مشکلات قلبی و افرادی که داروهای خاص مصرف میکنند، تجویز میشود. همچنین اگر نتایج سونوگرافی NT نشاندهنده مشکلی غیر از مشکلات کوروموزومی باشد، انجام این سونوگرافی ضروری است. به کمک سونوگرافی اکوکاردیوگرافی، وضعیت عروق جنین، وجود حفره در قلب او و دیگر مشکلات مرتبط با دیواره قلب شناسایی میشود.
سونوگرافی اکوکاردیوگرافی بین نیم تا یک ساعت زمان میبرد و برای انجام آن یک دستگاه کمربندی شکل به شکم مادر وصل میشود. اکوی قلب جنین میتواند وجود حفره قلبی، باز و بسته شدن ناقص دریچهها و تنگشدن سرخرگها را مشخص کند. شناسایی برخی از مشکلات قلبی را میتوان تا قبل از به دنیا آمدن نوزاد برطرف کرد. علاوه بر این، آگاهی از مشکلات قلبی جنین میتواند در مراقبتهای پس از زایمان تاثیرگذار باشد؛ در نتیجه انجام این سونوگرافی اهمیت ویژهای دارد.
سونوگرافی در سه ماه سوم:
بیشترین وزنگیری جنین در نیمه اول دوره سوم بارداری است؛ به همین دلیل در این زمان پزشک درخواست سونوگرافی میدهد تا میزان رشد جنین را بررسی کند. به کمک اندازهگیری دور سر، شکم و طول ران جنین، وزن حدودی او بدست میآید. سپس بر اساس نمودار وزن و سن، پزشک میزان رشد جنین را نسبت به هفته بارداری بررسی میکند. در صورتی که جنین کمتر از حد نرمال رشد کرده باشد، پزشک سونوگرافی کالرداپلر را انجام میدهد.
سونوگرافی داپلر
در هر مرحله از بارداری در صورتی که پزشک مورد مشکوکی مشاهده کند، سونوگرافی داپلر درخواست میکند ولی این سونوگرافی معمولا در دوره سوم و پس از رشد اندامهای جنین شکل میگیرد. سونوگرافی داپلر برای مادرانی که سابقه سقط جنین یا مرگ نوزاد تازه متولد شده را دارند، تجویز میشود. همچنین این سونوگرافی در مواردی مثل دوقلویی یا چند قلویی، رشد غیرطبیعی جنین، تفاوت Rh خون مادر و جنین انجام میشود.
انجام سونوگرافی کالر داپلر در این دوره از بارداری اندکی دشوار است زیرا جنین رشده کرده و همه اندامها به راحتی قابل مشاهده نیستند. به کمک این سونوگرافی، جریان خون در اندامها قابل تشخیص است و بدین طریق میزان غذارسانی و اکسیژن رسانی به اعضای بدن جنین و مشکلات مربوط به آنها شناسایی میشود.
سونوگرافی بیوفیزیکال
در بارداریهای پرخطر یا مادرانی که ریسک بالا در بروز مشکل هنگام زایمان یا قبل از آن دارند، سونوگرافی بیوفیزیکال نیز انجام میگیرد. در سونوگرافی بیوفیزیکال ۵ فاکتور از قبیل وضعیت مایع آمنیوتیک، حرکات بدن و عضلات، ضربان قلب جنین، رشد و تنفس او بررسی میشود. این تست معمولا یک ساعت زمان میبرد به همین دلیل پیشنهاد میشود مادر قبل از انجام آن به سرویس بهداشتی مراجعه کند.
به هر یک از فاکتورهای نام برده یک عدد بین ۰ تا ۲ تعلق میگیرد که ۰ غیرنرمال و ۲ نرمال است. در صورتی که جمع این اعداد بین ۸ تا ۱۰ باشد، وضعیت جنین نرمال و در صورتی که کمتر از ۶ باشد، نگرانکننده است.
در صورتی که زمان زایمان بیشتر از دو هفته تعویق افتاده یا حرکت جنین کم شده باشد، سونوگرافی بیوفیزیکال تجویز میشود. همچنین اگر Rh گروه خونی جنین مثبت و Rh مادر منفی باشد، ممکن است این سونوگرافی انجام گیرد.
سونوگرافی سه بعدی و چهاربعدی
سونوگرافی سه بعدی با سونوگرافی استاندارد یک تفاوت اساسی دارد. در سونوگرافی سه بعدی امواج اولتراسوند از جهات مختلف تابیده و جمعآوری میشود. در نتیجه به صورت همزمان از تمام زوایای جنین تصویر گرفته میشود و در قالب یک عکس ارائه میشود. به کمک سونوگرافی سه بعدی میتوان تمام اجزای بدن جنین را مشاهده کرد و در صورتی که نقصی وجود داشته باشد، شناسایی میشود. سونوگرافی سه بعدی عموما در دوره سوم بارداری زمانی که جنین رشد کافی کرده باشد، انجام میشود.
سونوگرافی چهاربعدی همانند سهبعدی است با این تفاوت که بُعد زمان آن حذف شده است؛ یعنی مادر به صورت لحظهای و همانند یک ویدئو میتواند حرکات جنین خود را درون رحم ببیند. تا کنون هیچ دلیل قاطعی در مورد ضرر سونوگرافی سهبعدی و چهاربعدی پیدا نشده است اما برخی از پزشکان بر این باورند که فرستادن امواج از زوایای مختلف برای جنین مضر است و ممکن است مایع آمنیوتیک را گرم کند.
سونوگرافی ماه آخر بارداری:
در ماه آخر معمولا پزشک درخواست سونوگرافی میکند تا وضعیت بند ناف و قرارگیری جنین را بررسی کند. برای زایمان طبیعی سر جنین باید به سمت پایین باشد و به کمک تصویربرداری میتوان این موضوع را بررسی کرد.
